Sıfatı Müşebbehe

Sıfat-ı Müşebbehe

Sıfat-ı Müşebbehe الصِّفَةُ الـمُشَبَّهَةُ

Tanımı:

Sıfat-ı Müşebbehe, sülâsi lâzım fiillerden türetilmiş ism-i fâil veya ism-i mef’ûl anlamını taşıyan sıfat demektir. Nitelediği nesnedeki anlamın kalıcı (değişken olmayan) bir özellik olduğunu gösterir. Yani sıfat-I müşebbehenin ifade ettiği anlam nitelenen nesneden hemen ayrılma özelliğinde değildir.

Sıfat-ı müşebbehe olan sıfatlar genelde sülâsi lâzım fiillerden elde edilen sıfatlardır. Bazı müteaddi fiillerin de sıfat-ı müşebbehe kalıpları vardır. Örnek:

Sıfat-ı müşebbeheler bazen ism-i fâil anlamında, bazen de ism-i mef’ûl anlamında olurlar: Örnek:

Sıfat-ı Müşebbehenin Özellikleri ve Kalıpları

• Kalıcı/değişken olmayan bir sıfat olduğu için zamanla ilintili değildir, yani zaman anlamı içermez.

2- Renk, kusur, süs veya güzellik gibi özellikler anlamında olan kelimelerin sıfat-I müşebbeheleri kıyasî olarak, (أفْعَلُ) kalıbında; bunun müennes şekli ise (فَعْلاَء)  kalıbında olur.

• Bu tür sıfat-ı müşebbeheler anlam bakımından üç gruba ayrılır:

1. a) Renk bildiren sıfat-ı müşebbeheler:

1. b) Kusur ifade eden sıfat-ı müşebbeheler:

1. c) Süs ifade sıfat-ı müşebbeheler:

(أَفْعَلُ) kalıbında olan sıfat-ı mişebbehenin çekim tablosu: Örnek sıfat-ı müşebbehe أَصْفَرُ = Sarı

Sülâsi fiillerden türetilip ek almamış sıfat-ı müşebbehelerin değişik vezinleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

ÖZET:

SIFAT-I MÜŞEBBEHE

• Bir vasfın, özelliğin niteliğin geçici değil, sürekli olduğunu gösteren türemiş isimlere denir. Örneğin (كَرِيمٌ) kelimesindeki “cömertlik” anlamı süreklilik arz eden bir vasıftır.

• Sıfat-ı müşebbehelerin değişik vezinleri bulunmaktadır. Bunlardan,

1. a) (أَفْعَلُ) vezninde olup renk, kusur veya süse delalet edenlr. Bu kalıpta olanların müennesi فَعْلاَءُ şeklindedir. (أَحْمَرُ) müennesi, (حَمْرَاء)

1. b) (فَعْلاَنُ) vezninde olup bir hususun/özelliğin varlığına veya yokluğuna delalet edenler. Bunların müennesi فَعْلَى şeklinde olur. جَوْعَان) = aç) , رَيَّان) = suya kanmış), شَبْعَان)  = tok) جَوْعَى) , رَيَّى , (شَبْعَى  

1. c) فَعِلٌ vezninde olup üzüntü, acı veya sevinç ifade edenler. Bunların müennesi فَعِلَةٌ kalıbında olur.

1. d) Bunların dışında genellikle beşinci babdan gelen ve çok çeşitli vezinlerde bulunan sıfat-ı müşebbeheler vardır.

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. كَرُمَ زَيْدٌ cümlesinde altı çizili kelimenin sıfat-ı müşebbehe karşılığı hangi seçenekte doğru şekilde verilmiştir?
2. كَارِمٌ b)كَرَمٌ              c) كَرَامَةٌ             d)إكْرَامٌ               e)كَرِيمٌ  
3. عَطْشَان kelimesinin cemi müzekker karşılığı aşağıdaki seçeneklerden hangisidir?
   a) عِطَاشٌ                 b)عَطِشَ            c)عَطِشٌ              d)أعْطَشَ              e)عَطَشٌ